پیتر برگر و نگریستن از جامعه شناسی به الهیات

در این مقاله به آرای پیتر برگر، یکی از برجسته ترین جامعه شناسان دین در عصر حاضر،در زمینه رابطه الهیات و جامعه شناسی و الزامات جامعه شناسی برای الهیات پرداخته می شود. وی بر اساس نگاه برساخت گرایان هاجتماعی، دین را نوعی فراافکندن معانی ذهنی بشری به جهان خارج برای ایجاد جهانی مقدس و معنادار می داند. این فراافکنی ریشه در زیرساخت های ویژه ای از تاریخ بشری دارد.بنابراین،برگر چالش جامعه شناسی برای الهیات را این می داند که این رشته- در ادامه رشته تاریخ و روان شناسی- دین را به گرداب تمام عیار نسبی شدن فرو برده است و آن را به جهانی در میان جهان های بسیار تبدیل کرده است؛ به ویژه جامعه شناسی دینامیک اجتماعیِ ساخته شدن سنت های دینی را نشان داده، از این طریق ماهیت تاریخی و ساختگی آن ها را آشکار کرده است. با این حال، وی معتقد است جامعه شناسی همزمان فرصت هایی را نیز برای الهیات به وجود آورده است؛ چراکه نسبی شدن را به منتهای نتایج منطقی خود می رساند و معرفت های برآمده از عصر مدرن، از جمله خود جامعه شناسی، را نیز نسبی می کند. بدین ترتیب، جامعه شناسی نشان می دهد که ما در وضعیتی متکثر زندگی می کنیم که آگاهی سکولارفقط یکی از صورت های آگاهی ماست و به موازات آن می توان از آگاهی دینی و ایمان دفاع کرد. در این جاست که برگر جا را برای الهیات، به عنوان معرفتی که در جست وجوی «نشانه های تعالی» است، باز می بیند. برگر چنین روشی را ترفندی علیه فوئرباخ می داند؛ یعنی فوئرباخ الهیات را به انسان شناسی تقلیل داد و در این جا دوباره انسان شناسی به الهیات منتهی می شود. با این حال، برگر بر همزیستی دو «چارچوب مرجع» جامعه شناسی و الهیات تأکید می کند. بدین ترتیب، چیزی که در یک چارچوب مرجع به عنوان یک فراافکنی انسانی ظاهر می شود، در چارچوب مرجع دیگر به عنوان بازتاب واقعیت های الهی ظاهر می شود.اما وی تأکید می کند که فقط «الهیات استقرایی»، یعنی فرآیند دینی اندیشه که با واقعیت های تجربه انسان آغاز می کند، است که می تواندنشانه های تعالی در عصر مدرن را کشف کند.وی از «حالت های نمونه ای انسانی» سخن می گوید که تشکیل دهنده نشانه های تعالی در زندگی روزمره هستند، از جمله نظم، بازی، امید، نفرین، و شوخی.